ابهام در نحوه تأمین مالی خرید بلوک سایپا

ابهام در نحوه تأمین مالی خرید بلوک سایپا

فارس، مرکز پژوهشهای مجلس در یک بررسی تحقیقاتی به 

آسیب شناسی واگذاری سهام شرکتهای خودروسازی (سایپا،

رنا و ایران خودرو) پرداخته است. 

در بخشی از این مطالعه در خصوص آسیب‌های ناشی از تملک و ادغام شرکت‌های خودروساز آمده است: طبق ماده 198 قانون تجارت ایران، شرکت‌های سهامی عام اجازه ندارند سهام خود را دارا باشند، در حالیکه طبق قوانین شرکت‌ها در سایر کشورها، شرکت‌های سهامی عام می‌توانند سهام خود را مالک باشند. 

این سهام به عنوان "سهام خزانه " در حساب‌ها نگهداری می‌شود و هیچ‌گونه حق‌رأی در مجامع شرکت ندارند (اینگونه شرکت‌ها بعضاً برای کنترل قیمت سهام می‌توانند خودشان سهام عرضه شده را خریداری کنند و سپس به فروش برسانند) مضاف بر اینکه در ارتباط با گروه شرکت‌‌ها، شرکت‌های فرعی می‌توانند سهام شرکت اصلی را داشته باشند و بر همین اساس در قانون بازار سرمایه و مقررات نظارتی بازار سرمایه این کشورها، اگر این سهام توسط شرکت‌های زیرمجموعه خریداری شود، نظارت کافی به اینگونه عملیات و نیز نظارت بر عدم حضور شرکت اصلی در مجموعه تصمیم‌گیری وجود دارد. 

بنابراین اگر چه طبق قانون تجارت ایران، خرید سهام خود شرکت توسط شرکت سهامی عام منع شده است، اما در عمل شرکت‌های تابعه (فرعی)، سهام شرکت اصلی را خریداری می‌کنند و این شرکت‌ها حتی در نقش بازارساز هم عمل می‌کنند. انتخاب این شرکت‌های خریدار سهام (فرعی/ تابعه) به عنوان عضو هیئت مدیره در شرکت اصلی نیز مرسوم شده است. 
مقام ناظر بازار سرمایه ایران می‌تواند ناظر بر عملیات خرید سهام شرکت اصلی از طریق شرکت‌های تابعه باشد. 
اما در عمل این عملیات به صورت زیگ‌زاگ انجام شده که کنترل آن را با مشکل روبرو می‌سازد. 

نفوذ قابل ملاحظه سایپا بر نمایندگان شرکتهای زیرمجموعه 

در فرآیند واگذاری سهام شرکت‌های خودروسازی سایپا و گروه صنعتی رنا با خرید سهام آنها توسط شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازی سایپا (به صورت مستقیم و غیرمستقیم) نه‌تنها منبع تأمین مالی آنها محل ابهام دارد بلکه در این گونه شرکت‌ها مدیریت شرکت اصلی با داشتن نفوذ قابل ملاحظه در شرکت‌های زیرمجموعه می‌تواند به راحتی افرادی را که به عنوان نماینده شرکت زیرمجموعه درهیئت مدیره شرکت اصلی حضور دارند تحت کنترل داشته باشند. 

ضمناً بر اساس گزارش منتشره از طرف مدیریت نظارت بر ناشران اوراق بهادار سازمان بورس «به نظر می‌رسد که منابع تأمین مالی خرید سهام شرکت خودروسازی سایپا از محل منابع گروه تأمین شده است» که این موضوع نیز از موارد قابل بررسی توسط کارشناسان زیربط و مراجع ذی‌صلاح است. 
علاوه بر این، شبهه ایجاد انحصار در این معاملات نیز موضوع حائز اهمیتی است که مرکز ملی رقابت و شورای رقابت باید درباره آن بررسی و اعلام نظر کنند. 

زمینه خرید سهام سایپا توسط خود شرکت به وجود آمده 

در بخش جمع‌بندی و نتیجه‌گیری گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نیز به سه مورد اشاره شده است: 
1- در شرکت خودروسازی سایپا از خرید سهام این شرکت توسط شرکت‌های زیرمجموعه (شرکت سرمایه‌گذاری سایپا، شرکت گروه سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا و دیگر شرکت‌هایی که غیر مستقیم با حضور این گروه وجود دارند) زمینه خرید سهام توسط خود شرکت به طور غیرمستقیم به وجود آمده است. 

2- بازنگری در قانون تجارت و قانون بازار سرمایه برای جلوگیری از بهره‌برداری از امکانات شرکت‌های فرعی و تابعه برای خرید سهام شرکت اصلی و جلوگیری از اعمال مدیریت در شرکت اصلی توسط اینگونه شرکت‌ها ضروری است. 

3- اصلح است که شورای رقابت طبق احکام (47)، (48) و (49) قانون اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی عمل کرده و از معاملاتی که منجر به تملک عمده و انحصاری سهام توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و یا ادغام بنگاه‌ها به نحوی که موجب اخلال در رقابت شود، جلوگیری به عمل آورد.