روان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﺤﺪودﻳﺘﮫﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژ

در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ دو ﻋﻨﺼﺮ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ، ﻳﻌﻨﻲ: روان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﺤﺪودﻳﺘﮫﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژ، ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﺑﺨﺶ ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی، ﻣﻮاﻧﻊ و اﺷﺘﺒﺎھﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران راﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع ﻗﺮار دھﺪ، ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪه و راھﮑﺎرھﺎﻳﻲ ﺑﺮای ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از ﺑﺮوز ﭼﻨﯿﻦ اﺷﺘﺒﺎھﺎﺗﻲ، ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدھﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.

ﻣﻘﺪﻣﻪ

ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﻣﺎﻟﻲ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ را در دو اﻧﻘﻼب و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اﺻﻠﻲ،ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد. اﺑﺘﺪا اﻧﻘﻼب ﻧﺌﻮﮐﻼﺳﯿﮏ در ﻋﻠﻮم ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺪل ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری داراﻳﻲ ھﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ای(CAPM) و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎزارھﺎی ﮐﺎرا (EMT) در دھﻪ 1960 و ﻣﺪل ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری داراﻳﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ای ﻣﯿﺎن ﻣﺪت وﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری آرﺑﯿﺘﺮاژی (APT) در دھﻪ 1970، آﻏﺎز ﺷﺪ.

دوﻣﯿﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اﺳﺎﺳﻲ، اﻧﻘﻼب رﻓﺘﺎری درﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ در دھﻪ 1980 ﺑﺎ طﺮح ﭘﺮﺳﺶ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮﺳﺎن در ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﺎ ﮐﺸﻒﻧﺎھﻨﺠﺎرﻳﮫﺎی ﺑﻲ ﺷﻤﺎر و ﻧﯿﺰ ﺗﻼش در ﺟهت ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﺮدن ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺎھﻨﻤﻦ و ﺗﻮرﺳﮑﻲ و دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪ.

ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯿﮫﺎ را ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان در ﻳﮏ ﺟﻤﻠﻪ آﻗﺎی اﻧﺪرﻟﻮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ: ﺑﻪﻣﻮازات ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎزارھﺎ و ﺑﺮوز و ظﮫﻮر ﻧﯿﺮوھﺎی ﺗﮑﺎﻣﻠﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮای اﻳﻔﺎی ﻧﻘﺶ، دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن و ﺑﺎزﻧﺪﮔﺎن اﻣﺮوز،ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن و ﺑﺎزﻧﺪﮔﺎن دﻳﺮوز و ﻓﺮدا ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺮورت ھﻤﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ھﺎی ﻧﻈﺮی و ﻋﻤﻠﻲ ﺣﻔﻆ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎری دراﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﺟهاﻧﻲ اﺳﺖ. ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﻧﻮی اﺑﺰاری ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮای روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼﺗﻲھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻗﺪﻳﻤﻲ از ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮدن از اﻳﻦ اﺑﺰار وﭘﺎراداﻳﻢ ھﺎی ﻧﻮی، اﻗﺘﺼﺎد ﻳﮏ ﮐﺸﻮر، در ﺧﻮﺷﺒﯿﻨﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ، ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺧﻮد ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﺳﮫﻤﻲ از ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮫﺎﻧﻲ و اﻟﺒﺘﻪ آﻳﻨﺪه ﻧﺨﻮاھﺪ ﻧﺪاﺷﺖ.

ﭘﺎراداﻳﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺎﻟﻲ اﻣﺮوز ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺼﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ، ﺗﺸﺮﻳﺢ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آن را دارﻳﻢ، رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﻧﺎم دارد، ﮐﻪﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻳﮏ اﻟﮕﻮی ﻓﮑﺮی ﮐﻪ در آن ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﮕﻮھﺎی ﻣﺮﮐﺐ از ﻋﻠﻮماﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ، ﻣﺎﻟﻲ و ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑهتر ﻋﺎﻣﻼن اﻗﺘﺼﺎدی در اﻟﮕﻮھﺎی رﻓﺘﺎری ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎطﺮ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎﺗﺸﺎن و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﻮﮔﯿﺮی ھﺎی ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﺮﻣﺎل اﻧﺪ. اﻳﻦ ﭘﺎراداﻳﻢ ﻧﻮﺑﻨﯿﺎد ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد راﺑﺮت ﺷﯿﻠﺮ ﻳﮑﻲ از ﺣﯿﺎﺗﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎیﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻲ ﺑﻮده و آﺷﮑﺎرا در رد ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎزار ﮐﺎرا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.در ﺑﺨﺶ دوم اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻔهوم رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه آن ﺧﻮاھﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ و در ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺲ از ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی، ﺟﺪوﻟﻲ از ﺗﻮﺻﯿﻪ ھﺎ اراﺋﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ.

رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ

در ادﺑﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﻏﺮب، ﻣﺎھﯿﺖ وﺟﻮدی اﻧﺴﺎﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺟﻮدی ﻣﻨﻄﻘﻲ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﮐﺎﻣﻼً ﺷﻔﺎفﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﻲ ﮐﻨﺪ، ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎن اﻗﺘﺼﺎدی ﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد، ھﻤﻮاره در ﺑﮫﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻟﺨﻮاھﺶ ﮐﺎﻣﯿﺎب اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم اطﻼﻋﺎﺗﻲ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﻨﻪ ھﺎ وﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﺶ ﺗﺄﺛﯿﺮ دارﻧﺪ، ﺟﻤﻊ آوری ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻲ آرﻣﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﻲ ﺑﺴﯿﺎری ازﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ (FROMELT,2001).

اﻣﺎ ھﺮﺑﺮت ﺳﺎﻳﻤﻮن- ﭘﯿﺸﺮو در رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ - اﻧﺴﺎن اﻗﺘﺼﺎدی را ﻣﻮﺟﻮدی ﻏﯿﺮ واﻗﻌﻲ در ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﺸﺨﯿﺺ داد. ﻣﯿﺮ اﺳﺘﺘﻤﻦ ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان: ﺑﺎزﺑﯿﻨﻲ ﺗﺨﺼﯿﺺ داراﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﺎﻟﺶ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ اﻓﺮاد در ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ھﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ اﻓﺮاد را ﻧﺮﻣﺎل ﻓﺮض ﻣﻲ ﮐﻨﺪ،ﻳﻌﻨﻲ ﻳﮏ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻧﻈﺮﻳﺎترواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ. اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻪ ﺗﻨها ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﻲ ھﺎی ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﻣﺪرن ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻈﯿﺮﺑﺎزارھﺎی ﮐﺎرا را ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدھﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ: ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر و اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﻳﻲ ﺗﺮدﻳﺪ دارد.

ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ در دو ﺳﻄﺢ ﺧﺮد و ﮐﻼن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬار ھﺴﺘﻨﺪ:

1 . رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺮد (BFMI): ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ رﻓﺘﺎرھﺎ ﻳﺎ ﺳﻮﮔﯿﺮی ھﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻣﻲ ﭘﺮدازد و آﻧها را از ﻋﺎﻣﻼناﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻨﻄﻘﻲ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﺘﺼﻮرﻳﻢ، ﺑﺎزﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ.

2 . رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﮐﻼن (BFMA): ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﺎھﻨﺠﺎری ھﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎزارھﺎی ﮐﺎرا ﮐﻪ اﻟﮕﻮھﺎی رﻓﺘﺎری،اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ.

رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از: روان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ (اﻓﺮاد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ)و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ھﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژ (ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎزار ﮐﺎرا ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد)، ﻣﺎ در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ اﻳﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ.

1-1 . رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ

ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ طﺮز ﺗﻔﮑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻣﻲﭘﺮدازد. رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮ اﻳﻦﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ اﻓﺮاد ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت و ﺳﻮﮔﯿﺮی ھﺎی ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ آﻧﮫﺎﺳﺖ. ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﻲ ﺑﯿﻦ اﻳﻦ دو ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ اﻓﺮاد ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت و ﺳﻮﮔﯿﺮی ھﺎی ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ آﻧﮫﺎﺳﺖ. ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﻲ ﺑﯿﻦ اﻳﻦ دو، در اﻳﻦاﺳﺖ ﮐﻪ در اﻟﮕﻮھﺎی رﻓﺘﺎری ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﻌﮑﺲ و ﻟﺤﺎظ ﺷﻮﻧﺪ، وﻟﻲ ﺳﻮﮔﯿﺮی ھﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ اﻟﮕﻮھﺎ ﺣﺬف و ﻳﺎﮐﻨﺘﺮل ﺷﻮﻧﺪ.

ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت :

ﻳﮑﻲ از اﺟﺰای اﺻﻠﻲ ھﺮ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺮای اراﺋﻪ درک ﺑﮫﺘﺮ از رﻓﺘﺎر ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ و ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗﻼش ﻣﻲﮐﻨﺪ، ﻣﻔﺮوﺿﺎتﺗﺮﺟﯿﺤﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار اﺳﺖ. اﮐﺜﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﺳﻪ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣهم دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ:

1_ زﻳﺎن ﮔﺮﻳﺰی: ﻳﮑﻲ از اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ، اﻳﻦ اﻳــﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران رﻳﺴﮏ ﮔﺮﻳﺰ ﻧﯿﺴﺘــﻨﺪ،ﺑﻠﮑﻪ زﻳﺎن ﮔﺮﻳﺰﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ: ﻧﻔﺮت اﻓــﺮاد از ﻋﺪم اطﻤﯿﻨﺎن ﭼﻨﺪان ﺷﺪﻳﺪ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ آﻧها ﺑﯿﺶ از ھﺮ ﭼﯿﺰ از زﻳﺎن ﮐﺮدن ﻣﺘﻨﻔـﺮﻧﺪ (Nevins 2004). اﻓﺮاد اﻏﻠﺐ ﺑﺮای زﻳﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻮد، ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دھﻨﺪ، ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺠﺎزات ذھﻨﻲ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮای ﻳﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﯿﻦ زﻳﺎن در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﯿﺮﻧﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﺎداش ذھﻨﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﺳﻮد(ﻳﮏ دﻻر ﺳﻮد) در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﯿﺮﻧﺪ. اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻧﺘﻈﺎر داﻧﯿﻞ ﮐﺎھﻨﻤﻦ و آﻣﻮس ﺗﻮرﺳﮑﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و ﻣﺒﯿﻦ اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد زﻳﺎن را ﻗﻮیﺗﺮ از ﺳﻮد درک ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ و اﻓﺮاد زﻳﺎنﮔﺮﻳﺰ ﺣﺘﻲ ﺑﺮای ﻓﺮار از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ زﻳﺎﻧﺪه ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ رﻳﺴﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ ھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ.

2_ دژﻣﺎن ﮔﺮﻳﺰی: اﻳﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ در واﻗﻊ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻤﺎﻳﻞ اﻓﺮاد ﺑﻪ اﺟﺘﻨﺎب از اﺣﺴﺎس ﺗﺄﺳﻒ و ﺗﻨﺒهی اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮﻳﮏ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﺿﻌﯿﻒ در دروﻧﺸﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ. دژﻣﺎن ﮔﺮﻳﺰی ﭼﯿﺰی ﺑﯿﺶ از درد و زﻳﺎن ﻣﺎﻟﻲﺻﺮف را ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻲﮐﻨﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺄﺳﻒ و اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﺑﺮای ﺗﺼﻤﯿﻤﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ زﻳﺎنﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻓﺮار از ﺗﺄﺳﻒ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺳﮫﺎﻣﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺿﻌﯿﻒ وادار ﮐﻨﺪ، ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﯿﺪﮐﻪ ﺑﺎ اﺟﺘﻨﺎب از ﻓﺮوش آﻧها از زﻳﺎن ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن ھﻢ ﺑﮕﺮﻳﺰﻧﺪ.ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ اﻣﮑﺎن دارد دژﻣﺎن ﮔﺮﻳﺰیﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران را ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﮔﻠﻪای ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل: اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺳهام ﺷﺮﮐﺖ ھﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮلدﻳﮕﺮان ھﺴﺘﻨﺪ، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺮﻳﺪھﺎ ﻳﮏ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﺿﻤﻨﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ دژﻣﺎن ﮔﺮﻳﺰی دارﻧﺪ.

(اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﭘﻮل ﺧﻮد را در اﻳﻦ ﺷﺮﮐﺘﮫﺎ از دﺳﺖ ﺑﺪھﯿﺪ، ﭼﻮن اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﺪد دﻳﮕﺮ ھﻢ ﭘﻮل ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده اﻧﺪ،ﺷﻤﺎ از ﺗﺼﻤﯿﻢ زﻳﺎﻧﺪه ﺧﻮد ﺧﯿﻠﻲ ﻣﺘﺄﺳﻒ ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ).

3_ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ذھﻨﻲ: ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ذھﻨﻲ ، اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮف ﮔﺮاﻳﺶ طﺒﯿﻌﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪھﻲاطﺮاﻓﺸﺎن در ﻗﺎﻟﺐ ﺣﺴﺎب ھﺎی ذھﻨﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪی ﮐﻪ از طﺮﻳﻖ آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﺮای ﺧﻮدﺷﺎن ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪی ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ذھﻨﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻳﮑﻲ از ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ذھﻨﻲ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی ﮐﻮﺗﻪ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ اﺳﺖ، ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﺮ ﻳﮏ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺒﺪ داراﻳﻲ ھﺎیﺧﻮدﺷﺎن، ﺑﻪ طﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺷﻮد. ﺑﺎ اﻧﺪﮐﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ذھﻨﻲ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺮش ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻳﺴﮏ اﺳﺖ، ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪﻣﯿﺮ اﺳﺘﺘﻤﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﺎ داراﻳﯿﮫﺎﻳﻤﺎن را ﺑﻪ داراﻳﯿﮫﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﺎﻻ و داراﻳﻲ ھﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻤﻨﻲ ﭘﺎﻳﯿﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﯿﻢ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎری از اﻓﺮاد ﺑﻪ ھﺰﻳﻨﻪ ھﺎی آﻣﻮزﺷﻲ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد راﺣﺖ ﺗﺮ(و ﺷﺎﻳﺪ ﻏﯿﺮاﻗﺘﺼﺎدی ﺗﺮ) ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻲدھﻨﺪ، در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ اﻓﺮاد ﺑﺮای ﺑﺮﺧﻲ ﻓﺮﺻﺘﮫﺎ ﺣﺴﺎب ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ای دارﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزده از آن ﻓﺮﺻﺖ ھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ.

روان ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ، زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻼن اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎورھﺎی ذھﻨﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻲ ﮔﯿﺮﻧﺪ،در ﻣﻌﺮض ﺑﺮﺧﻲ اﺷﺘﺒﺎھﺎت ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ھﺴﺘﻨﺪ. ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، اﻟﮕﻮھﺎی رﻓﺘﺎری در ﺟﮫﺖﮐﺎھﺶ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻳﻦ ﺳﻮﮔﯿﺮی ها ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮ ﺷﺪن ﺑﺎزارھﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﺷﺮح ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎھﺎتﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ در زﻳﺮ ﻣﻲآﻳﺪ:

1_ ﺑﯿﺶ ﻧﻤﺎﻳﻲ: اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻤﺎﻳﻞ اﻓﺮاد ﺑﻪ دادن اھﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺰارﺷﮫﺎ،ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﮫﺎ و اظﮫﺎرات ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد، از اﻳﻨﺮو ﺑﻪ ﻳﮏ روﻳﺪاد ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ اش اھﻤﯿﺖ داده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ، ﻓﺮد در ﺑﯿﺶ ﻧﻤﺎﻳﻲ، روﻳﺪادھﺎ را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﮏ طﺒﻘﻪ وﻳﮋه ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻟﮕﻮﻳﻲ را ﮐﻪ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﺪارد، ﺑﺮای ﺧﻮدش ﻣﺘﺼﻮر ﺑﺎﺷﺪ. ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﮫﻢ اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺮای ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ دارﻧﺪ ﮐﻪ روﻳﺪادھﺎی اﺧﯿﺮ در آﻳﻨﺪه ﻧﺰدﻳﮏ اداﻣﻪ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ، از اﻳﻨﺮو درﺟﺴﺘﺠﻮی ﺧﺮﻳﺪ ﺳﮫﺎم ﭼﺸﻤﮕﯿﺮاﻧﺪ و ﺳﮫﺎﻣﻲ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺿﻌﯿﻔﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ، ﻧﻤﻲ ﺧﺮﻧﺪ.

2 _ اطﻤﯿﻨﺎن ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه: اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻗﻄﻌﺎً ﭘﺮ ﺗﮑﺮارﺗﺮﻳﻦ اﻟﮕﻮی رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ.ﺷﯿﻠﺮ اﻳﻦ اﻟﮕﻮ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﻲﮐﻨﺪ ﮐﻪ : ﻣﺮدم ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻧﺠﺎمﻣﻲ دھﻨﺪ، ﻣﻲ داﻧﻨﺪ اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اﻓﺮاد ﺑﺮای اطﻼﻋﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه اھﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ اﻧﺪ. ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاراﻧﻲ ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه دارﻧﺪ، در ﻣﻮاﺟﮫﻪ ﺑﺎ روﻳﺪاد ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺪﻳﺪ، ارزﻳﺎﺑﯿﮫﺎی ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد را ﮐﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎزﺑﯿﻨﻲ و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ. اﻣﺎ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﻮﮔﯿﺮی ﺑﻪھﯿﭻ وﺟﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻏﯿﺮ ﺣﺮﻓﻪ ای ﻳﺎ ﻓﺮدی ﻧﯿﺴﺖ.

3_ اﺛﺮ ﻗﺎﻟﺒﻲ: ﭘﮋوھﺶ ھﺎ درﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺣﺎﮐﻲ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺗﻔﺎوت ﮐﻮﭼﮏ در روش اراﺋﻪﭘﺮﺳﺶ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﮫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲ ﺷﻮد. روزﮐﻮﺳﮑﻲ اﻳﻦ اﺛﺮ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻲ دھﺪ:

ﺗﺤﻘﯿﻘﻲ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻳﺪ ﮐﻪ در آن ﻳﮏ ﮔﺮوه از اﻓﺮاد ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری وﻳﮋه50 درﺻﺪاﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دارﻧﺪ. ﺑﻪ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ در ھﻤﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری 50 درﺻﺪ ﺷﺎﻧﺲ ﺷﮑﺴﺖ دارﻧﺪ. از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ، ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺮاﺑﺮی از اﻓﺮاد ھﺮ ﮔﺮوه ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ اﻳﻦ رﻳﺴﮏ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮعدر اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺻﺎدق ﻧﺒﻮد. وﻗﺘﻲ رﻳﺴﮏ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﮐﻪ رﻳﺴﮏﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺣﺘﻤﺎل ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﻮد، اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ رﻳﺴﮏ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.

اﻳﻦ ﺳﻮﮔﯿﺮی ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻔﮫﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻳﺴﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﯿﻠﻲ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد. ﺣﺘﻲﺗﺨﻤﯿﻨﮫﺎی دﻗﯿﻖ از ﻣﯿﺰان ﺗﺤﻤﻞ رﻳﺴﮏ، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋی اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺿﻌﯿﻔﻲ ﺷﻮد.

4_ اﺛﺮ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ: اﺛﺮ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ در ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﻣﺪرن ﺑﺨﻮﺑﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﻞ طﺒﯿﻌﻲ ﺑﻪﻓﺮوش ﺳﺮﻳﻊ ﺳﮫﺎم ﺑﺮﻧﺪه(ﺳﻮدآور) و ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺳﮫﺎم ﺳﮫﺎم ﺑﺎزﻧﺪه(زﻳﺎنده) اﺳﺖ. ﺗﻮﺟﻪداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ دوم اﺛﺮ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺒﺎت زﻳﺎﻧﮫﺎی ﮐﻼﻧﻲ را ﻓﺮاھﻢ ﮐﻨﺪ (اﺟﺘﻨﺎب از ﻗﻄﻊ زﻳﺎن وﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب). اﻳﻦ اﺛﺮ ﺧﻮدش را در ﺳﻮدھﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺮﺗﻌﺪاد و زﻳﺎﻧﮫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻢ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺎنﻣﻲ دھﺪ. در واﻗﻊ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻳﻦ اﺛﺮ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس، در ﺑﺎزار رو ﺑﻪ رﺷﺪ، ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼتﺻﻌﻮدی، و در ﺑﺎزار راﮐﺪ، ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﺰوﻟﻲ اﺳﺖ.

5_ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎری: اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﺮار ﺑﺮ ﺑﺎور ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ، ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﺣﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ اطﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪی ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻧﺪ، ﺑﻲﻣﯿﻞ ھﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎتﺑﺎرﺑﺎرﻳﺲ و ﺛﻠﺮ دو اﺛﺮ در اﻳﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارﻧﺪ: اول اﻳﻨﮑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮای ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﺟﮫﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﻮاھﺪی ﮐﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﺑﺎورھﺎﻳﺸﺎن اﺳﺖ، ﺑﻲ ﻣﯿﻞ اﻧﺪ و دوم اﻳﻨﮑﻪ اﮔﺮ ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻮاھﺪی ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﮏ و ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻀﺎﻋﻔﻲ ﺑﻪ آنﺷﻮاھﺪ ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻧﺪ (BARBERIS & THALER, 2001). ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻨﮑﻪ در ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎری ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻟﮕﻮی ﻣﮑﺎﺷﻔﻪ ای ﺑﯿﺶ ﻧﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ.

ﻓﮫﺮﺳﺖ ﺳﻮﮔﯿﺮﻳﮫﺎی ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﮫﺮﺳﺖ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲ ﺷﻮد و ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ آن اﻓﺰود،اﻣﺎ ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ، ﺗﻨﮫﺎ در ﭘﻲ ﻓﮫﺮﺳﺖ ﮐﺮدن اﺷﺘﺒﺎھﺎت ﻧﯿﺴﺖ و ﺳﻌﻲ دارد ﺑﻌﺪ ازﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭼﺮاﻳﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮﮔﯿﺮﻳﮫﺎﻳﻲ، راھﮑﺎرھﺎﻳﻲ ﺑﺮای اﺟﺘﻨﺎب از آﻧﮫﺎ و در ﻧﺘﯿﺠﻪﮐﺎراﺗﺮ ﺷﺪن ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﮐﻨﺪ.

1. 2 ﻣﺤﺪودﻳﺘﮫﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژ

در دھﻪ 1970 راس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری آرﺑﯿﺘﺮاژ (APT) را ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﺮد. ﻣﻔﮫﻮم اﺳﺎﺳﻲ در APT ، ﻗــﺎﻧﻮن وﺟﻮد ﻳﮏ ﻗﯿﻤﺖ اﺳﺖ. ﻳﻌﻨﻲ دو داراﻳﻲ (ﺳﮫﻤﻲ) ﮐﻪ در رﻳﺴﮏ و ﺑﺎزدھﻲ ﻣﺸــﺎﺑﻪ اﻧﺪ، ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ درﻗﯿﻤﺘﮫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ، ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری ﻧﺎدرﺳﺖ ورﻗﻪ ﺑﮫﺎدار ﺑﻪ طﺮﻳﻘﻲ ﮐﻪ ﺳﻮد ﺑﺪون رﻳﺴﮏ اﻳﺠﺎدﮐﻨﺪ، آرﺑﯿﺘﺮاژ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری آرﺑﯿﺘﺮاژی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ:

دﺳﺘﻪ اول

ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان ﺑﺎھﻮش ﻳﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان ﻧﮫﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺟﺒﺮان اﺷﺘﺒﺎھﺎت ﺑﺴﯿﺎری ازﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران را دارﻧﺪ و دﺳﺘﻪ دوم ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان ﻋﺎدی ﻳﺎ ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﻲ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.

ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری ﺷﺪه و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ اﻳﻦ ﺑﺮﮔﻪ ﻧﯿﺰ در ﺑﺎزار در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ. ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻣﻨﻄﻘﻲ از طﺮﻳﻖ ﻓﺮوش ﺑﺮای درک ﺑﮫﺘﺮ ﻣﻔﮫﻮم آرﺑﯿﺘﺮاژ، ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻣﻲ آورﻳﻢ: ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ در ﺑﺎزار، ﺑﺮﮔﻪ ای ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﭘﺎﻳﻪ اش ﺑﺎﻻﺗﺮاﺳﺘﻘﺮاﺿﻲ ﺑﺮﮔﻪ ﮔﺮاﻧﺘﺮ و ﺑﻪ طﻮر ھﻢ زﻣﺎن ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺮﮔﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﺳﮫﻢ، ﺳﻮد ﺑﺪون رﻳﺴﮑﻲ را ﮐﺴﺐ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ.ﺑﻪ ﺧﺎطﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﺑﺎھﻮش ﻳﺎ آرﺑﯿﺘﺮاژﮐﻨﻨﺪه، دو ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻳﮏ ﻗﯿﻤﺖ واﺣﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد و در ﺣـﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل، ﺳﮫﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ارزش ﭘﺎﻳﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖﭘﺎﻳﻪ ای ﺧﻮد ﺑﺎز ﺧﻮاھﺪ ﮔﺸﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از طﺮﻳﻖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ آرﺑﯿﺘﺮاژ، ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺳﮫـﻢ، ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰدﻳﮑﻲ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ، اﺛﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان ﻋﺎدی ﺣﺬف ﻣﻲ ﺷﻮد.

آرﺑﯿﺘﺮاژ ﺑﻪ ﺧﺎطﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﺛﺮ آن ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻗﯿﻤﺘﮫﺎ ﺑﻪ ارزش ﭘﺎﻳﻪ و ﺣﻔﻆ ﮐﺎراﻳﻲ ﺑﺎزار ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻧﻘﺶ ﻣﮫﻤﻲآرﺑﯿﺘﺮاژ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دھﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان ﻋﺎدی ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺤﺮاف ھﺮ داراﻳﻲ از ارزش در ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزارھﺎی اوراق ﺑﮫﺎدار اﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ. ﻳﮑﻲ از ﻳﺎﻓﺘﻪ ھﺎی اﺻﻠﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﭘﺎﻳﻪ اش ﺷﻮﻧﺪ، ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان ﺑﺎھﻮش اﻏﻠﺐ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎری ﺑﮑﻨﻨﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻏﻠﺐ ﻓﺮﺻﺘﮫﺎیآرﺑﯿــﺘﺮاژی در ﺑﺎزارھﺎی اوراق ﺑﮫــﺎدار در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﻲ ﺑﺸﺪت ﻣﺤﺪود ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اول از ھﻤﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎزارھﺎیدﻧﯿﺎی واﻗﻌﻲ از ﺣﺎﻟــﺖ آرﻣﺎﻧﻲ و ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد دور ھﺴﺘﻨﺪ. ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎرﻳﮫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی از ﻗﺒﯿﻞ: ھﺰﻳﻨﻪھﺎی ﻣﻌﺎﻣﻼت،و ﻧﯿﺰ ﻓﻘﺪان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺑﺴﯿﺎری از اوراق ﺑﮫﺎدار، ﮐﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺎﻣﻞ ھﺮ داراﻳﻲ را ﺑﺮای ﺑﺎزارﺑــﺸﺪت ﺳﺨﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺮوھﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژی ﺑﺎ ﺧﻄﺮ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮاﺟـﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﻪ ﺧﺎطﺮ اﻓﻖﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﻣﺤﺪودﻳﺘﮫﺎی دﻳـﮕﺮی ﮐﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژی ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ اﻧﺪ، آرﺑﯿﺘﺮاژ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ رﻳﺴﮏ دار ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺮای ھﻤﯿﻦ، اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻧﯿﺮوھﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژی اﻧﺠﺎم آن را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ.

ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی

در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻔﮫﻮم ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ و ﺳﭙﺲ در ﺑﺨﺸﮫﺎی ﺑﻌﺪی درﺑﺎره دوﻋﻨﺼﺮ ﺳﺎزﻧﺪه آن-روان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﺤﺪودﻳﺘﮫﺎی آرﺑﯿﺘﺮاژ- ﺗﻮﺿﯿﺢ دادﻳﻢ.ﺗﺸﺮﻳﮏ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺑﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﻣﺎﻟﻲ و ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد، ﺑﺎﻋﺚ ژرﻓﺘﺮﺷﺪن داﻧﺶ ﻣﺎ از ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﻲ، ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺣﻀﻮر ﻋﻠﻮم ﻧﺎﻣﺒﺮده در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺸﺎوران ﻣﺎﻟﻲ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺎﻟﻲ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﻣﯿﺮ اﺳﺘﺘﻤﻦ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوران ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ: اﻟﮕﻮی ﭘﺰﺷﮑﺎن را ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ:

ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ، ﮔﻮش ﮐﻨﯿﺪ، ﺗﺸﺨﯿﺺ دھﯿﺪ، آﻣﻮزش دھﯿﺪ و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﮐﻨﯿﺪ. ﻣﺸــﺎوران ﻣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺰﺷﮏ ﻋﻤﻞﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ، داﻧﺶ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ راھﻨﻤﺎﻳﻲ ارﺑﺎب رﺟﻮع ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ آﻧﮫﺎ درﺑﺎرهرﻳﺴﮏ و ﺑﺎزده ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺎره ﺗﺮس، اﺷﺘﯿﺎق و اﺷﺘﺒﺎھﺎﺗﻲ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ارﺑﺎب رﺟﻮع ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺧﻮاھﻨﺪﺷﺪ، ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ. ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺑﮫﺪاﺷﺖ و رﻓﺎه اﻓﺮاد را ارﺗﻘﺎ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻨﺪ، ﻣﺸﺎوران ﻣﺎﻟﻲ ﻧﯿﺰ ﺛﺮوتو رﻓﺎه اﻓﺮاد را ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ».

اﻧﻘﻼب اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﻲ در ارﺗﺒﺎطﺎت، ﮐﻪ ﻣﮫﻤﺘﺮﻳﻦ روﻳﺪاد دوران ﻣﺎﺳﺖ، ﺑﺎﻋﺚ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﮫﺎدھﺎی ﻣﺎﻟﻲ در آﻳﻨﺪهﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻤﺎم ذﺧﺎﻳﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﮫﺘﺮی ﺑﺮای ھﻤﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ھﻢ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی رﻓﺘﺎری و ھﻢ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﮐﻼﺳﯿﮏ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮﻳﻢ.

ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺤﻲ ﮐﻪ درﺑﺎره ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪ، ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه در اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺑﻮدنﻳﺎ ﻧﺒﻮدن اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎ ﺧﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار اﺳﺖ. ﻣﯿﻠﺘﻮن ﻓﺮﻳﺪﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺗﻨﮫﺎ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﻲﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﺪ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﯿﺪ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎﺣﺚ را ﺳﺮﻓﺮﺻﺖ در ذھﻦﺧﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﯿﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ھﺎی ﮐﻤﻲ و ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ ﮐﻪ در ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤﻲ و درﺳﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﺮای ﮐﺎراﺗﺮ ﺷﺪن ﺑﺎزارھﺎ ﺷﺮط ﻻزم اﻧﺪ، اﻣﺎ ﻗﻄﻌﺎ ﺷﺮط ﮐﺎﻓﻲ ﺑﺮای ﺑﺎزار ﮐﺎرا، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﮐﺎرا ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاراﻧﻲ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﯿﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺸﺎوراﻧﺸﺎن ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺎﻟﻲ ھﺴﺘﻨﺪ. 

بر گرفته از ﻣﻘﺎﻟﻪ: رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻲ؛ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﻲ

ﻣﻮلف/ﻣﺘﺮﺟﻢ: اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮﺟﻲ دوﻟﺖ آﺑﺎد